نجف دریابندری؛ روشنفکری که همواره عطر زندگی می آورد - وبلاگ بهسایا

به گزارش وبلاگ بهسایا، ایرنا نوشت: حسن کیائیان، مدیر و موسس نشر چشمه، در شب بزرگداشت نجف دریابندری که به طور آنلاین از صفحه خانه هنرمندان ایران به میزبانی سهراب دریابندری فرزند این مترجم فقید برگزار گردید، گفت: نکته ای که بسیاری از دوستداران نجف دریابندری نمی دانند، این است که او در مقطعی یک فعال انتشاراتی بود و پس از این که از زندان آزاد شد در انتشارات فرانکلین مشغول به کار بود.

وی با تشریح عملکرد فرانکلین گفت: کار دریابندری سردبیری نشر بود، او نزدیک 15 سال در فرانکلین سردبیری کرد. کتاب ها را سفارش می داد و تهیه می کرد و به مترجمان می سپرد و برای این که ترجمه های فرانکلین یک دست باشد، گروه ویراستاری به راه انداخت، در این گروه احمد سمیعی گیلانی و ابوالحسن نجفی مشغول به کار بودند که بعدها ویراستاران صاحب نامی شدند. البته ویرایش در انتشارات از فرانکلین آغاز نشد، در دانشگاه تهران و موسسه چاپ و نشر، قبل از فرانکلین به راه افتاده بود اما این انتشارات با قدرت و سرعت بیشتری این کار را انجام داد.

کیاییان، با اشاره به مجموعه گردونه تاریخ، اضافه نمود : این مجموعه شامل 40 کتاب است که هر کتاب را یک مترجم کار نموده اما بعدها با ویراستاری زیر نظر دریابندری، این کتاب ها یک دست به نظر می رسند. مدیریت دریابندری یاری کرد نشر ایران جلو برود، در دهه سی، چهل و پنجاه و با افزایش تحصیل نموده ها، ضرورت انتقال علم دیده می شد که دریابندری با ترجمه هایی که در فرانکلین برنامه ریزی کرد راستا را ساده نموده بود.

وی ادامه داد: در حقیقت فرانکلین با امکاناتی که داشت و مدیریتی که دریابندری در آن اعمال کرد، مثل موتور محرکه کوچکی بود که موتور صنعت نشر کشور را به حرکت درآورد. دریابندری در آن جا کارهای تازه ای انجام داد که بسیار ارزشمند است.

سیمین اکرامی، مجسمه ساز و پژوهشگر هنر، درباره نجف دریابندری، گفت: عکس پوستری که برای این مراسم در نظر گرفته شده همان نجف دریابندری است که من می شناختم؛ نجف طنازی که وقتی ماجرایی را برای شما تعریف می کرد، منتظر بود تا شما بخندی و بعد قهقهه معروف خود را سر بدهد، نجف عبوس ترین آدم ها را به خنده وادار می کرد.

وی ادامه داد: دلم می خواهد درباره کتاب آشپزی حرف بزنم، سلیقه و چیدمان هایی که در آن به کار رفته و می دانم سلیقه فهمیه راستکار است و موارد دیگری که کار هر دو آن هاست. طنز نجف حتی در کتاب آشپزی اش موجود بوده و همین بی نظیر است، خواندن این کتاب برای من بسیار جذاب بوده است.

ایرج کلانتری، معمار و سازنده خانه نجف دریابندری، با اشاره به شخصیت این نویسنده و مترجم، گفت: من گوشه هایی از شخصیت نجف را در معاشرت های طولانی شناختم. نکته جالبی که در رابطه با نجف تجربه کردم، این بود که نجف هم به من یاد می داد و هم از من یاد می گرفت، البته این موضوع را از بعد خودخواهی نمی گویم ولی او فردی استثنایی بود.

وی اضافه نمود: من از آدمی مثل نجف یاد گرفتم که به تنهایی خودم خو کنم و سرگرمی هایی داشته باشم و حد سلیقه و انتظارات خودم را برای انتخاب این سرگرمی ها به یاری آدم هایی همچون نجف بالا بردم و کوشش در جهت حفظ آن می کنم.

بهرام دبیری، نقاش و منتقد هنری، گفت: در دوره ارتباط شگفت انگیز و شورانگیزی که در دوستی و دیدار با نجف داشتم به چند نکته توجه می کنم. چیزی که در خصوص نجف برای من بسیار اهمیت دارد این است که او را روشن فکر بدانم. لغت شریفی که در سرزمین و زبان من درست تعریف نشد و دچار توطئه ها شد. درک روشن واژه روشن فکر کسی است که به هیچ قطعیتی باور ندارد. اهل دوباره و بارها فکر کردن است. روشن فکر کسی است که به دنیا و مردم اعتنا دارد، نجف یک نمونه خوب از روشن فکر ایرانی بود که همواره می توانست بازاندیشی کند. آن چه درباره او مهم است، رابطه ای بود که با نقاشی داشت. من شانس آشنایی با نویسنده های مختلفی داشتم ولی معدود آدم هایی هستند که بتوانند چنین رابطه ای را با نقاشی و درک دنیا نقاشی داشته باشند، نجف بیش از همه با نقاش ها معاشرت داشت و خودش نیز نقاش بود.

وی ادامه داد: نجف آدم خوش سلیقه ای بود که در لباس پوشیدن، طراحی قسمت های مختلف و حتی معماری خانه اش آن را نشان می داد. نکته دیگری که باید درباره او بگویم، درکی است که نجف از مرگ داشت. در سخنرانی های آخر خود اشاره شگرفی به مرگ کرد و گفت که زندگی دفتری است که هر روز برگی از آن کنده می گردد و معنای آن این است که شیرازه بندی این دفتر خوب نیست، این یک نگاه خیام وار به مرگ است. دریابندری آدم شگفتی بود و عالی ترین کار نجف، کتاب آشپزی است که آن را تمام کرد. این کتاب، آبروی فرهنگی برای این سرزمین است. او با تحقیقاتی که برای این کتاب انجام داد، سفره های چین، ایران و روم را معرفی کرد که یک اثر پژوهشی جانانه به شمار می آید. کتابی که برای زبان فارسی و فرهنگ ایرانی یک آبروست و من بسیار از آن آموختم، متاسفم که نجف دیگر در این دنیا نیست و من دیگر آن شکوه را تجربه نخواهم کرد.

محمدعلی موحد با ارسال پیغام تصویری درباره نجف دریابندری، چنین سخن گفت: 69 سال از آن ایام می گذرد، او را از کارگزینی برای کار در اداره خبرهای روز آبادان معرفی نموده بودند. گفتم خودش هم بیاید تا ببینمش. آمد، چیزی که از دیدار اول در خاطرم نقش بست، جوانی لاغر اندام و سرزنده و کمی خجالتی و با اعتماد به نفس بود. از آن پس نجف در زندگی فراز و فرودهایی داشت، اما یک چیز را هرگز گم نکرد و آن سرزندگی بود که با بلوغ بیشتر توام با شوخ طبعی شد و نوعی سبک روحی که محضرش را دلپذیرتر و جذاب تر می ساخت و نوشته هایش را رونق و جلا می بخشید. هرچه بر دامنه اطلاعات و معلوماتش می اضافه نمود در طنز پرمایه و دلنشینش منعکس می شد. او پیر شد اما نوشته هایش مادامی که قلم به فرمانش بود و می نوشت هرگز بوی پیری نداد، هرچه نوشت شوق ناک بود و بوی زندگی می داد، هرجا که بود، ذوق و شادی هم بود.

محمود دولت آبادی، نیز در پیغامی تصویری، درباره نجف دریابندری گفت: وجود نجف دریابندری برای جامعه ما در بیش از نیم قرن اخیر بسیار لازم و حتی ضروری بود. نجف ما را با بخش مهمی از ادبیات و اندیشه غرب آشنا کرد و به سهم خود شخصا قدرشناس زحمات او هستم. زحماتی که با صمیمیت و خوش رویی انجام گرفت. نجف صمیمی کار کرد و عزیز و با عزت زندگی کرد. در سرانجام عمر البته او دچار شرایط آزارنده ای برای خود و شاید اطرافیان شد. دوستداران نجف دریابندری می بایست قدردان زحمات سهراب دریابندری و همسر نازنین او باشند که تا سرانجام عمر با مدارا و مهربانی با زندگی نجف همراه بودند. شخصا از زحمات این زوج جوان قدرشناسی می کنم و امیدوارم که زندگی برقرار باشد.

نجف دریابندری (زاده 1 شهریور 1308 در آبادان) مترجم و نویسندهٔ معاصر ایرانی بود. ترجمهٔ بعضی از آثار ارنست همینگوی، نظیر کتاب وداع با اسلحه از جمله شاهکارهای او است. سازمان میراث فرهنگی ایران، در سال 1396، آقای دریابندری را به عنوان گنجینه زنده بشری ثبت کرد.

دریابندری از سال ها قبل به دلیل چند سکته مغزی و بستری شدن در بیمارستان و از دست دادن همسرش دست از کار کشیده بود. وی فردی خوش محضر بود که بسیاری شاعران نام آور روزگار ما از احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج، سیاوش کسرایی، ابراهیم گلستان، صادق چوبک و بسیار کسان با او دوست بودند و سال ها در جلسه صبح های آدینه شماری از دوستان و نام آوران اهل ادب گِردَش حلقه می زدند و از خوش صحبتی هایش بهره مند می شدند.

خدمات دریابندری به زبان فارسی تنها به شکل دادن به حافظه جمع بسیاری از کتابخوانان در دهه های 40، 50، 60 و بعد از آن ختم نمی گردد؛ بلکه آثار بی شمار وی قابلیت تبدیل شدن به کتب درسی در رشته های مختلف ترجمه و نویسندگی را دارد؛ با آنکه خود او هرگز روی دانشگاه ندید و معلم بدون متعلم بود و مهم ترین درس را از جماعت جامعه و تجربیات زیسته اش گرفت. وی به مناسبت ترجمه آثار ادبی آمریکایی جایزه تورنتون وایلدر از دانشگاه کلمبیا گرفته است.

این مترجم نامدار، دوشنبه 15 اردیبهشت 1399 در سن 91 سالگی درگذشت.