کلاهی اهری: نه شعر به من می چسبد نه من خودم را به شعر می چسبانم - وبلاگ بهسایا

به گزارش وبلاگ بهسایا، خبرنگاران در خراسان رضوی - مرجانه حسین زاده: محمد باقر کلاهی اهری شاعر نوگرا و صاحب سبک مشهدی است که نوشتن را بیش از نیم قرن قبل با قصه آغاز کرد و طی این سال ها با زبانی مستقل و مستحکم همیشه در داوی ادبیات فعال بوده است. آنچه بیشتر از همه در آثار وی متجلی بوده، آینه ای در برابر زندگی او با تمام فراز و فرودهایش بوده است. کلاهی اهری که در سال 1329 در مشهد متولد شده است، اولین مجموعه شعر خود را با عنوان برفراز چار عناصر در سال 1356 روانه بازار کرد. او طی این سال ها هر چند که در قالب کلاسیک هم آثار فراوانی داشته، اما همیشه به شعر سپید پایبند بوده است. باغی در منقار بلبلی، از نو تازه شویم، گزیده ادبیات معاصر، کاش، دامنه های پری آباد و... بعضی از آثار کلاهی اهری هستند.

کتاب در آن تابستان که گریستم که به تازگی روانه ویترین کتابفروشی ها شده، منتخبی است از آثار کلاهی اهری که به تلاش برخی از دوستان او فراهم آمده است. برای گفت وگو در خصوص این کتاب به منزلش می روم و او مثل همیشه از حضور مهمان در خانه گشاده خاطر و دلشاد می گردد اما حرف زدن در خصوص کتابش را دخالت در کار مخاطب می داند و معتقد است اگر کسی به این کتاب مراجعه کند، باید خودش مفاهیم کتاب را دریابد.

نظرِ شخصی ام را در خصوص این کتاب می گویم؛ اینکه به نظر می رسد در آن تابستان که گریستم تابلویی از پنج دهه شاعرانگی او باشد. خودش در این باره می گوید: من هیچ گاه آثارم را قاب بندی نکردم و در برهه های زمانی مختلف با یک استراتژی خاص قلم به دست نشده ام. به عنوان مثال این گونه نبوده که تصمیم بگیرم سال جاری تنها داستان بنویسم، بلکه آثارم به صورت خودانگیخته و همیشه بسته به حال و هوای خودم و شرایط روحی و فکری ام به رشته تحریر درآمده اند و تنها در قالب شعر، داستان یا نمایشنامه دسته بندی شده اند.

هراس از تصور صد سال آینده شعر

این شاعر و نویسنده که به واسطه آثارش در سال های گذشته برگزیده جوایز متعدد و معتبر بسیاری از جمله جشنواره شعر فجر بوده است، درباره شعر می گوید: من شاعر نیستم، شعر به من نمی چسبد و من هم خودم را به شعر نمی چسبانم چرا که شاعر مانند فرشته، دیو، پری، جن و.. مربوط به اعصارِ گذشته است که تلقی دیگری از جهان داشته اند، این موجودی که الآن در حالِ انجامِ کار ادبی است، شاعر نیست چرا که هیچ شهودی ندارد و در آن موقع تنفس ننموده است.

وی می افزاید: ما تنها دست و پا می زنیم تا خود را به آن جهان بچسبانیم و لازمه این کار خلوت نشینی است؛ خلوت نشینی با حداقل ارتباط با جهانی که در آن هستیم، چرا که این جهان، جهانِ برندها، مصرف ها و تکذیب هاست. در عصر صدور سرمایه ها دیگر ملیت و غرور ازاله شده است. بجز معدود چهره هایی که مدتی ماندگار و خیلی زود خفه می شوند؛ و تراژدی دقیقا همینجا شکل می گیرد؛ در دوره ای می گفتند رمان مُرد، بعد یک مرتبه مارکز سربرآورد و پس از آن همه به سمتِ رمان های قطور حرکت کردند و این اتفاق تا جایی ادامه پیدا کرد که الآن به ماشین فراوری داستان رسیده ایم. تنها شعر از این خط فراوری جان سالم به در برده بود که شعر هم به فرمول های ادبی تبدیل شده است که عده ای سفارش می گیرند و شعر فراوری می نمایند یا در ازاء پرداخت مبلغی به کلاس می روی و بعد تبدیل می شوی به شاعر، اینگونه تصور صد سال آینده شعر، برای من هراس انگیز است!

قصه در آن تابستان که گریستم چیست؟

اولین بار که با نام کتاب روبرو می شوم، گمان می کنم شاید قصه ای پشتِ آن باشد، وقتی این مسئله را با کلاهی اهری مطرح می کنم، پاسخ می دهد: همه این قصه ها از قصه بزرگتری نشات گرفته اند و آن داستان زندگی های مکرر ما آدم ها در همین قالب های فناپذیر است. بسیاری وقت ها چیزهایی از ذهنم می گذرد که حتی آن ها را تجربه ننموده ام. انگار کسی که در من است، تمام اینها را تجربه نموده است.

وی می افزاید: واقعیت در خیال باید بگنجد، بسیاری از صحنه هایی که در این کتاب و دیگر آثار من آمده اند، صحنه هایی وقوعی هستند اما الزامی برای واقعی بودنشان نیست. برای واقعی بودن باید تعریف وسیع تری در نظر گرفت. واقعیت وجوهِ پنهانِ زیادی در سایه دارد که تنها برخی افراد می توانند روی آن نور بیندازند و آن را عرضه نمایند. پس واقعیت تنها آن چیزی که ما لمس و حس می کنیم، نیست.

لزوم پرداختن به دردهای مشترک انسانی

او در خصوص درد مشترکی که در اغلب آثار او جاری و ساری است، می گوید: برخی از مسائل به کجاییِ انسان مربوط است و برخی به چراییِ انسان. موضوعاتی که به چرایی انسان مربوط است، از انسان اولیه تا مدرن، مشترک است و اگر بتوانیم همین بُعد را در نظام آموزشی بپرورانیم، تمام اختلافات در جهان از بین می رود. اما گاهی ما محدودیت هایی را به وجود می آوریم که موجب تعریف کجاییِ انسان می گردد و در پیِ آن، بُعد تعصبات و افتراقات تقویت می گردد، درحالی که فرهنگ و فولکور ضد اینهاست؛ تمدن انگار آمده است تا فرهنگ را نابود کند و خودش جای آن بنشیند. فروید کتابی دارد با عنوان تمدن و مرارت های آن که به همین نکته اشاره می نماید که تمدن افتراقات و تمایزهای فرهنگی را از بین می برد و همه چیز را یکدست می نماید، یعنی بشر را از غرایز بدوی خود که میلیون ها سال او را زنده نگاه داشته، تهی می نماید. اما ما امروزه برای بازفراوری فرهنگ و خرده فرهنگ هایمان دست به کاسبی زده ایم تا به زور آن ها را زنده نگه داریم.

یادآوری می گردد، کتاب در آن تابستان که گریستم، آخرین مجموعه شعر کلاهی اهری و منتخبی است از سه کتاب او شامل بگو تا دوستت بدارم، در آن تابستان که گریستم و آدمی با دهن کاغذی. او لابه لای اشعار خود چند طرح خطی ساده و انتزاعی نیز گنجانده است که صورتی خاص به کتاب بخشیده اند. مهرماه سال جاری مقارن با 71 سالگی محمد باقر کلاهی اهری این اثر به وسیله انتشارات سپیده باوران در 112 صفحه قطع رقعی به قیمت 33 هزار تومان منتشر و روانه ویترین کتابفروشی ها شد.