زوج پیروز حاتمی - نعمت الله، همچنان در کنار هم - وبلاگ بهسایا

به گزارش وبلاگ بهسایا، خبرنگاران: در سینمای دنیا و ایران بار ها شده که کارگردانی با یک تیم مشترک بازیگری یا عوامل فنی مشخصی کار کند. شبیه به یک تیم، چراکه سینما تجربه یک کار گروهی است و عموما همکاری های گروهی این چنینی نتایج جالب توجهی به دست داده اند. در سینمای ایران همیشه گروه بندی هایی وجود داشته است. همانطور که بسیاری از کارگردانان عظیم بعد از اولین تجربه همکاری با یک بازیگر، بار ها این همکاری را تکرار نموده اند. مسعود کیمیایی عموما با قهرمانانش مانند بهروز وثوقی، فرامرز قریبیان، فریبرز عرب نیا و محمدرضا فروتن چنین رابطه هنری طولانی داشته. یا کارگردان جوانی مانند محمدحسین مهدویان با یک کست و تیم فنی ثابت آثارش را می سازد.

یکی از نمونه های جالب همکاری های متداوم این چنینی در سال های اخیر، مربوط به حمید نعمت الله و لیلا حاتمی می گردد.

به نظر می رسد درک متقابل و تفاهم این دو هنرمند باعث شده به خوبی با هم کنار بیایند و چه بسا در آینده اخبار جالب تری از این دو چهره بشنویم. آن ها سومین همکاری مشترک خود یعنی قاتل و وحشی را به تازگی به خاتمه رسانده اند که باید منتظر رونمایی از آن در جشنواره فجر سال جاری باشیم. به این بهانه همکاری های این دو کارگردان و بازیگر ویژه را مرور نموده ایم.

بی پولی

اولین همکاری حمید نعمت الله و لیلا حاتمی در فیلم دوم نعمت الله یعنی بی پولی رقم خورد. فیلمی که همانطور که از نامش پیداست، درباره مسائل اقتصادی زوج جوانی با بازی بهرام رادان و لیلا حاتمی بود که به تازگی ازدواج نموده و با بی پولی دست و پنجه نرم می نمایند. این خط داستانی اولیه بهانه ای بود برای پرداختن به عادات بد فرهنگ مدرن ایرانی که پر است از مصرف گرایی، کالاوارگی و چشم روی هم چشمی. چیز هایی که در طول فیم زوج جوان را از زندگی طبیعی و عادی شان دور می کرد و هردم فاصله میانشان را گسترش می داد.

شکوه با بازی لیلا حاتمی، اولین کاراکتر زنی است که نعمت الله آن را خلق می نماید و جلوتر در همه آثار او تکرار می شوند. هرچند در بوتیک فیلم قبلی نعمت الله هم یک کاراکتر زن قوی به نام اتی با بازی گلشیفته فراهانی حضور داشت، اما جنس او در فیلم های بعدی نعمت الله تکرار نشد.

شکوه زنی ساده لوح بود... متکی به مردش و همه قواعد سنتی اجتماعی که هر زنی از نسل او با آن ها عظیم شده و در ناخودآگاهش وابستگی نسبی به آن ها دارد. او یک سویه آرام داشت و البته یک نوع خنگی بسیار دلنشین که شاید خنگ واژه درستی برایش نباشد... چیزی میان ساده لوحی و خنگی. او در عین اینکه سعی می کرد زندگی اش را سر و سامان ببخشد و خودش، همسر و فرزند نوزادشان را از زیر بار بی پولی بیرون بیاورد، اما بسیار ساده و سرخوشانه به زندگی نگاه می کرد و واکنش نشان می داد.

لیلا حاتمی به خوبی پیروز شده بود شکوه را طوری بازی کند که این خنگی یا ساده لوحی دلنشین، برای تماشاگر جا بیفتد. احتمالا در صحنه ای که او با یک نان و اندکی پنیر به خانه می آید و زیر باران خیس شده و دم در با دیدن همسرش ناگهان می زند زیر گریه و لب به شکوه می گشاید همان لحظه ای بود که نعمت الله تجلی کامل زنی که در فیلمنامه و روی کاغذ پرداخته بود، را در فیلم بازیافت.

رگ خواب

بعد از بی پولی، نعمت الله به سراغ فیلم آرایش غلیظ رفت. هرچند از لیلا حاتمی خبری نبود، اما شخصیت زن اصلی این فیلم هم شبیه به شکوه بی پولی پرداخت شد. زنی وابسته به مردان، با نگاهی سنتی که همزمان می خواهد امروزی و مدرن هم باشد، اما برای راضی زندگی کردن به شانه های مردی که حامی اش باشد احتیاج دارد.

هرچند کاراکتر در فیلمنامه پیشرفت نموده بود و بسیط تر شده بود، سرگردانی اش میان سنت و مدرنیته بیشتر به چشم می آمد و آن خنگی دلنشین را هم داشت، اما طباطبایی در اجرای نقش نتوانست به آن شکوهی که حاتمی ساخته بود، حتی نزدیک هم گردد. این بود که نعمت الله برای ساخت زنانه ترین فیلمش، دوباره به سراغ لیلا حاتمی رفت.

مینا در رگ خواب کامل ترین زن در میان همه شخصیت هایی است که نعمت الله در فیلم هایش خلق نموده. زنی که این بار بیشتر از همیشه سعی دارد از سنت های مرسوم فاصله بگیرد و مدرن زندگی کند، بیش از همه زنان عاشق پیشه است و مردش را می ستاید و البته بیش از زنان پیشین نعمت الله هم در منجلاب فرو می رود و شکست سخت تری می خورد.

در فیلمی که یک تراژدی اندوهناک از فراز و نشیب استقلال یافتن یک زن تنها در جامعه مردسالار ایران بود، لیلا حاتمی یکی از بهترین نقش آفرینی های کارنامه کاری خود را ارائه داد و زیر دستان توانمند نعمت الله شکوفا شد. هرچند تصویری که عموما در فیلم های ایرانی از حاتمی دیده ایم زنی آرام و تودار بوده است و او در اجرایش هم همیشه اغراق و برونگرایی را تا حد ممکن کاهش می دهد، اما در رگ خواب یک بازی برون گرایانه را از خود به نمایش می گذارد که پر از لابه، ناله، فریاد و درهم شکستن و استفراغ! است.

اما کنترل خوب نعمت الله باعث شد که این برون گرایی هرگز بدل به اغراق نگردد و در ذوق تماشاچی نزند. تا همین امروز مینا یکی از کاراکتر های لیلا حاتمی است که تماشاگر بیش از باقی نقش آفرینی هایش آن را باور نموده و باهاش همدردی می نماید. این بازی سیمرغ بلورین را هم برای لیلا حاتمی به ارمغان آورد.

قاتل و وحشی

سومین همکاری این فیلمساز و بازیگر، اما به نظر از تجربیات قبلی جدی تر و جالب تر می آید. حالا آن ها به خوبی از یکدیگر شناخت پیدا نموده اند و اخلاقات همدیگر را می شناسند. شواهد پشت دوربین نشان می دهد که صمیمیت و نزدیکی شان بیش از پیش است و لیلا حاتمی برای برطرف مشکات اقتصادی که فیلم در حین فراوری با آن برخورد، کوشش زیادی کرد؛ همه این ها نوید یک همکاری غافلگیرنماینده را می دهند. هم چنین نشان می دهد که این فیلم و همکاری جدید برای هردو معنای ویژه تری دارد.

اگر عکس های پشت صحنه رگ خواب را رصد کنید، می بینید که در طول کار حاتمی و نعمت الله مدام درحال همفکری و سروکله زدن برای رسیدن به بهترین ایده و ایده آل ترین صحنه ممکن هستند. همکاری که فراتر از رابطه مشخص و از پیش مشخص شده بازیگر و کارگردان است و بیش از هرچیز نمایاگر یک کار گروهی است. هرجه باشد سینما در نهایت ثمره یک کار گروهی است. باید منتظر ماند و دید سومین همکاری آن ها چطور از آب درآمده و آیا سیر صعودی همکاری های پیشین را ادامه خواهند داد. هرچه باشد تا سه نشه، بازی نشه!